2.4. Su Soğutmalý Torçlar

Su sogutmalý torçlar ile daha yüksek akým kapasitelerinde çalýşýlabildiginden bunlar daha büyük daha agýr ve daha pahalýdýrlar. Bunlar yüksek akým şiddetlerinde su sogutmalý metalsel gaz nozullarý ile kullanýlmak koşulu ile standard olarak 1000 Amper akým kapasitesine kadar üretilirler; otomatik TIG kaynak sistemlerinde sadece bu tür torçlar kullanýlýr. Dogal olarak bu tür bir torcun kullanýlabilmesi için kaynakdonanýmýnýn bir sogutma suyu devresine ve birde su sogutma ünitesine sahip olmasý gereklidir.

Bu torçlar normal olarak torç baglantý paketi ile beraber satýlýrlar, zira kaynak akým kablosu, sogutma suyu dönüş hortumu içine yerleştirilmiş ve bu şekilde ýsýnmasý önlenerek daha küçük kesitli kablo kullanabilme olanagý saglanmýştýr.

Bu torçlar kullanýlmadan önce sogutma suyunun torç içine sýzmamasý için contalarý sýk sýk kontrol edilmeli ve tam bir sýzdýrmazlýk saglanmalýdýr; zira aksi halde sýzan su, çalýşma sýrasýnda buharlaşarak koruyucu gaza karýşýr kaynagýn kalitesini bozar, gözenek ve çatlak oluşumuna neden olur.

TIG kaynak torçlarýna takýlan gaz memeleri, torcun biçimine, türüne, kapasitesine, hava veya su sogutmalý olmasýna, kullanýlan gaz debisine ve kaynak yerine göre degişik çap ve tipte olabilecegi gibi degişik malzemelerden de üretilmiş olabilir.

Günümüz endüstrisinde kullanýlan gaz nozullarý, malzemeleri açýsýndan başlýca dörtgruba ayýrabiliriz:

• Seramik gaz nozullarý,

• Metalsel gaz nozullarý,

• Saydam gaz nozullarý,

• Çift gazlý gaz nozullarý.

Hava sogutmalý torçlarda tercih edilen seramik gaz nozullarý kýrýlgan olmalarýna karşýn, fiyatlarýnýn ucuzlugu, oldukça yüksek sýcaklýklarda dahi kullanýlabilmeleri ve alternatif akým uygulamalarýnda yüksek frekans akýmýnýn oluşturdugu çapraz ateşlemelere mani olmasý nedeni ile endüstride en yaygýn olarak kullanýlan TIG gaz nozulu türüdür.

Seramik gaz nozullarý sürekli kullanma sonucu gevrekleşir ve alt dudaklarýndan ufak parçacýklar kopar ve ayný zamanda iç cidarlarýnda metal sýçramasý, metal buharlarý çökelmesi ve parçacýklar kopmasý sonucu pürüzlülük oluşur; bu durum koruyucu gaz akýmýnýn laminerligini bozdugundan bu hale gelmiş gaz nozulu yenisi ile degiştirilmelidir.

Genellikle bakýr ve alaşýmlarýndan üretilen metalsel gaz nozullarý yüksek akým şiddeti ile uygulamalarda kullanýlan su sogutmalý torçlarda tercih edilir, bunlarýn hava sogutmalý torçlar ile kullanýlan türleri de vardýr.

Saydam gaz nozullarýnýn kullanýlmasý halinde, kaynak bölgesini ve kaynak arkýný görebildikleri için kaynakçýlar tercih etmektedirler. Eritilmiş kuartzdan yapýlmýş olan bu gaz nozullarý, tungsten elektrodun az bir miktar kirlenmesi sonucunda dahi yayýnan şiddetli metal buharlarýnýn iç cidarlarýna çökelmesi sonucu saydamlýklarýný yitirirler.

Saydam gaz nozullarý kuartzdan yapýlmýş olmalarý nedeni ile kýrýlgandýrlar ve kullanýlmalarý sýrasýnda dikkat gerektirirler.

Çift gazlý kaynak nozullarý, MIG kaynak yöntemindeki MACCI uygulamasýnýn bir alternatifi olarak geliştirilmiştir, burada konsantrik iç içe iki nozul vardýr, elektrodu çevreleyen iç nozul asal bir koruyucu gaz sevk ederek arkýn oluşumunu ve dýş nozul da azot veya karbondioksit gibi bir gaz sevk ederek kaynak bölgesini atmosferik etkilerden korur. Asal gazdan ekonomi saglamak amacý ile geliştirilmiş olan bu yöntemin uygulamasý yok denecek kadar azdýr.

TlG kaynak torçlarýnda kullanýlan gaz nozullarý hangi malzemeden yapýlmýş olurlarsa olsunlar, kullanýlmalarýnda itina gereklidir, iç cidarlarýnda ve alt dudaklarýnda sýçramalardan veya parçacýk kopmasýndan ileri gelen ufak bir pürüzlülük dahi gaz akýmýnýn laminer akýşýný türbülanslý hale dönüştürür ve bu tür bir gaz akýşý da gerekli korumayý gerçekleştiremediginden kaynak baglantýsýnda hatalarýn ortaya çýkmasýna ve kalitenin bozulmasýna neden olur.

Herhangi bir TlG kaynak işlemi için gaz nozulu seçiminde, özellikle seramik nozullarýn kullanýlmasý halinde, nozulun dudak kýsmý diye de adlandýrýlan, kaynak banyosuna bakan alt kýsmýnýn, arkýn sýcaklýgýndan erimeyecek kadar küçük çaplý olmasýna dikkat edilmelidir. Küçük agýz çaplý nozullar arkýn daha stabil yanmasýna, dar kaynak agýzlarý içinde daha rahat çalýşmaya ve kaynakçýnýn torcu fazlaca egmeden kaynak bölgesini görebilmesine olanak saglamaktadýr. Buna karşýn büyük agýz çaplý gaz nozullarý daha etkin bir koruyucu gaz örtüsü oluşturabilmekteler ise de, TlG kaynak yönteminde en önemli girdilerden bir tanesi olan gaz sarfiyatý çok yükselmektedir.

Bu bakýmdan büyük çaplý gaz nozullarý, ancak yüksek sýcaklýklarda atmosferin etkilerine hassas titanyum gibi metallerin kaynagýnda uygulama alaný bulmaktadýr.

Gaz nozulu çapý ile tungsten elektrod çapý arasýndaki ilişki konusunda katý bir kural yoktur, uygulamada gaz nozulu çapý elektrod çapýnýn 4 ila 6 katý arasýnda seçilmektedir.

TlG kaynak yönteminde kullanýlan gaz nozullarý genelde biçim olarak silindirik veya konik olarak üretilirler; bu gaz nozullarýnýn bazý türlerinin iç kýsýmlarýna gaz mercegi adý verilen gözenekli bir perde yerleştirilerek gaz akýşýnýn laminerliligi garantilenerek nozul dýşýnda da oldukça uzun girdapsýz akan bir koruyucu gaz sütunu oluşturulur.

Bu tür gaz nozullarýnýn kullanýlmasý sonucu, nozul dýşýnda kalan tungsten elektrod boyu uzun tutulabilir ve bu da gerek kaynakçýnýn kaynak banyosunu daha kolay kontrol edebilmesine ve gerekse de dar agýz açýlarý içinde rahat çalýşabilmesine olanak saglar.